Rembrandt με αφορμή το “Rusty Rembrandt”

Με αφορμή την παρουσία του Χρήστου Αντωναρόπουλου στην Art Athina 2019 στο Booth E6 και το έργο του «Rusty Rembrandt”, ανατρέχουμε πίσω στο χρόνο για να θυμηθούμε έναν πίνακα του μεγάλου δασκάλου Rembrandt που φιλοτεχνήθηκε το 1642 και φέρει τον – διάσημο πια – τίτλο «Νυχτερινή Περίπολος».

Νυχτερινή Περίπολος (Night watch, De Nachtwacht) Rembrandt

Ελαιογραφία σε καμβά 363 x 437 cm

Rijksmuseum, Amsterdam (Ρέικσμουζεουμ, Άμστερνταμ)

Αναλυτικός Πλήρης Τίτλος: Ο λόχος της πολιτοφυλακής υπό τη διοίκηση του λοχαγού Φρανς Μπάννινκ Κοκ (Schutters van wijk ll onder leiding van kapitein Frans Banninck Cocq)

Rusty Rembrandt

Χρήστος Αντωναρόπουλος

LED φωτισμός, ακρυλικά και κραγιόνια σε καμβά

Χαραγμένο πλεξιγκλάς

Το 2011, το Ρέικμουζεουμ εγκατέστησε νέο φωτισμό με λυχνίες LED στην «Νυχτερινή Περίπολο». Αυτή η μικρή αλλαγή έφερε σημαντικές αλλαγές οι οποίες ακόμα κι αν δεν φαίνονται στο μάτι των επισκεπτών, εν τούτοις αποτελούν σημαντικά στοιχεία της ιστορίας του πίνακα και της ύπαρξης του  μέσα στους αιώνες. Ο νέος αυτός φωτισμός, αποκάλυψε ακόμα πιο λεπτές αποχρώσεις στην χρωματική παλέτα που εφάρμοσε το 1642 ο Ρέμπραντ. Το 1639 και ενώ η Ζωγραφική της ολλανδικής Χρυσής Εποχής βρίσκεται στο απόγειο της, ο λοχαγός Μπάννινκ Κοκ και δεκαεπτά από μέλη των πολιτοφυλάκων παραγγέλνουν ένα έργο που θα τους αναπαριστά για να αναρτηθεί στην αίθουσα δεξιώσεων του νεόκτιστου Kloveniersdoelen (κτίσμα συνάντησης των τυφεκιοφόρων). Ο Rembrandt έλαβε αμοιβή 1600 γκίλντερς (χρυσά νομίσματα) και ήταν ο πρώτος πίνακας μιας σειράς επτά έργων με άνδρες της πολιτοφυλακής. Οι υπόλοιποι έξι δόθηκαν ως παραγγελία σε διάφορους καλλιτέχνες. Το έργο παραμένει διάσημο για τρεις λόγους: το πολύ μεγάλο του μέγεθος (363 x 437 cm), την υποβλητική χρήση φωτός και σκιάσεων και τη σύλληψη της κίνησης σε ένα θέμα που θα μπορούσε να είναι ένα στατικό πορτραίτο στρατιωτικών.

Απεικονίζει τον λόχο που μετακινείται, υπό τη διοίκηση του λοχαγού Φρανς Μπάννινκ Κοκ (ντυμένος στα μαύρα και φέρει κόκκινο σιρίτι) και τον υπολοχαγό Βίλλεμ φαν Ρόιτενμπουρχ (ντυμένος στα κίτρινα και φέρει λευκό σιρίτι). Το φως του πίνακα οδηγεί αριστοτεχνικά το μάτι του θεατή στους τρεις πιο σημαντικούς χαρακτήρες, πιο απλά, στους δύο άντρες (από τους οποίους προέκυψε ο πρωτότυπος τίτλος του έργου) και στο νεαρό κορίτσι στο κέντρο και αριστερά του πίνακα.

Διάφορες ερμηνείες έχουν δοθεί για το συγκεκριμένο έργο. Μια πρώτη ερμηνεία είναι πως το κορίτσι λειτουργεί ως ένα είδος μασκότ, μιας και φέρει τα κύρια σύμβολα του θέματος. Τα άκρα των ποδιών του νεκρού κοτόπουλου (claws) στη ζώνη της αντιπροσωπεύουν τους clauweniers (τυφεκιοφόρους), το πιστόλι πίσω από το κοτόπουλο αντιπροσωπεύει το τριφύλλι και η ίδια κρατά τον κύλικα της πολιτοφυλακής. Ο άνδρας μπροστά της φορά ένα κράνος με ένα φύλλο βελανιδιάς, παραδοσιακό μοτίβο των τυφεκιοφόρων. Το νεκρό κοτόπουλο αναπαριστά, επίσης, τον νικημένο αντίπαλο. Το κίτρινο χρώμα συχνά συνδέεται με τη νίκη.

                                       

Μια διαφορετική ερμηνεία θεωρεί ότι στον πίνακα ενσωματώνονται πολλά διαφορετικά εννοιολογικά επίπεδα, όπως συνηθίζεται σε καλλιτέχνες αυτού του βεληνεκούς. «Έτσι, η νυχτερινή περίπολος έχει συμμετρικά υποδιαιρεθεί, πρώτον για να τονίσει την ενότητα μεταξύ των Ολλανδών προτεσταντών και καθολικών και δεύτερον για να τονίσει την πολεμική προσπάθειά τους εναντίον των Ισπανών των Κάτω Χωρών. Σύμφωνα με την πολυεπίπεδη σχεδίαση του Rembrandt, ψηλότερος λοχαγός (με τα μαύρα) συμβολίζει την προτεσταντική ηγεμονία, η οποία υποστηρίζεται πιστά από τους Ολλανδούς καθολικούς, τους οποίους αντιπροσωπεύει ο (κοντύτερος) λοχαγός, ντυμένος στα κίτρινα. Επιπλέον, όλοι οι χαρακτήρες του πίνακα είναι έτσι σχεδιασμένοι ώστε να τους αποδίδονται διπλές αναγνώσεις». (Oliveira, Paulo Martins The Dutch Company, 2013)

Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία για τον πίνακα είναι, ότι οι χαρακτήρες έχουν ύψος πραγματικού ανθρώπου, έτοιμες να φύγουν από το κάδρο προς πάσα κατεύθυνση.

Η ιστορία του πίνακα αλλά και οι λαϊκές αντιλήψεις που τον πλαισιώνουν είναι ένα ιδιαίτερο κομμάτι που μπορεί κανείς να απολαύσει την αναζήτηση. Εν τούτοις, φτάνοντας στον επίλογο αξίζει να αναφερθούν τρεις σημαντικές αναπαραστάσεις της σύγχρονης εποχής. Μπροστά από το άγαλμα τους Rembrandt στο Άμστερνταμ τοποθετήθηκαν – μόνιμα από το 2012 – οι μορφές του πίνακα από μπρούτζο που φιλοτέχνησε ο Ρώσος καλλιτέχνης Αλεξάντερ Ταράτυνοβ. Στη Νέα Υόρκη, στη βιβλιοθήκη Canajoharie εκτίθεται το μοναδικό αντίγραφο  στο μέγεθος του πίνακα το οποίο δωρίστηκε από τον ιδρυτή της, Bartlett Arkell, στις αρχές του 20^ου αιώνα. Την 1^η Απριλίου 2013 ανέβηκε στο youtube ένα βίντεο από την ομάδα του Ρέικμουζεουμ «Οι ήρωες επέστρεψαν» αναπαρέστησε τη νυχτερινή περίπολο σε εμπορικό κέντρο της Μπρέντα στην Ολλανδία.

 

Μετά από αυτή τη μικρή αναδρομή στα σημαντικότερα στοιχεία της ιστορίας του πίνακα, είμαστε έτοιμοι να έρθουμε αντιμέτωποι με τον «Σκουριασμένο Rembrandt” του Χρήστου Αντωναρόπουλου στη φετινή Art Athina και να δούμε πως εκείνον τον ενέπνευσε αυτή η τόσο σημαντική αναπαράσταση για την ιστορία της Τέχνης.