9 ΔΙΑΣΗΜΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ LEONARDO DA VINCI

Υπήρξε από τους σημαντικότερους αντιπροσώπους της αναγέννησης, δοκιμάζοντας όλο το φάσμα των καλλι – τεχνικών του δυνατοτήτων. Εξερεύνησε την ανθρώπινη ανατομία, απόδειξη ο διάσημος «βιτρούβιος άνθρωπος», εμβάθυνε στην ανθρώπινη ψυχή προκειμένου να μπορέσει να εικονογραφήσει τον χαρακτήρα, προχώρησε σε καινοτόμες συνθέσεις και πειραματίστηκε με διάφορες μεθόδους θέλοντας να απεικονίσει την τρίτη διάσταση μέσα στον ζωγραφικό χώρο.

Αποτέλεσμα όλης αυτής της περιέργειας είναι τα πολλά ανολοκλήρωτα έργα αλλά και πολλές σύνθετες και ευαίσθητες αναπαραστάσεις που απασχολούν ακόμα και σήμερα την ανθρωπότητα. Στο θάνατο του, το 1519, βρέθηκαν τα σημειωματάρια του γεμάτα σκίτσα και ανολοκλήρωτα θαύματα. Κάποια ολοκληρώθηκαν από τους βοηθούς του, ενώ άλλα μουτζουρώθηκαν για να σημειωθούν νέα πράγματα από πάνω ή χάθηκαν ή καταστράφηκαν.

Παρακάτω θα δείτε λίγες πληροφορίες για μερικά από τα πιο γνωστά του έργα. Πάμε να τα ανακαλύψουμε…

Mona Lisa (περίπου 1503-1519)

Ίσως το διασημότερο πορτραίτο, όχι μόνο της τεράστιας συλλογής του Μουσείου του Λούβρου αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Χιλιάδες είναι και οι θεωρίες που έχουν κυκλοφορήσει μέσα στους αιώνες, από την εικασία πως ο Ντα Βίντσι ζωγράφισε τη θηλυκή εκδοχή του εαυτού του έως και το ότι η Μόνα Λίζα υπήρξε ο μεγάλος έρωτας της ζωής του. Ο Νταν Μπράουν στα βιβλία του την εντάσσει ως μέλος του τάγματος των ιπποτών και η ταινία σαρώνει σε εισιτήρια. Η απλότητα του πορτραίτου θεριεύει τις ιστορίες αυτές, έως το 2005 που επιβεβαιώθηκε πως πρόκειται για την Λίζα ντελ Τζοκόντο. Τον Αύγουστο του 1911 η φήμη του πίνακα αυξήθηκε αφότου εκλάπη. Κατηγορήθηκαν ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ και έπειτα ο Πάμπλο Πικάσο, δυο χρόνια μετά όμως δράστης και έργο εντοπίστηκαν και πήρε ο καθένας τη θέση του.

Μυστικός Δείπνος (περίπου 1495-1498)

Ο δούκας του Μιλάνο, Λουδοβίκος Σφόρτσα παρήγγειλε αυτό το έργο στον Λεονάρντο για το δομικανό μοναστήρι της Σάντα Μαρία ντέλλε Γκράτσιε. Οι χειρονομίες, η στάση του σώματος και ο τρόπος που τα πρόσωπα του πίνακα συναναστρέφονται το ένα το άλλο αποκαλύπτουν ποιος είναι ποιος και ποιος πρόκειται να επιβεβαιώσει τις γραφές είτε προδίδοντας τον Χριστό, είτε μένοντας κοντά του ως το τέλος. Επειδή ο Λεονάρντο χρησιμοποίησε τέμπερα και λάδια το έργο άρχισε από πολύ νωρίς να αλλοιώνεται όμως ακόμα και σήμερα ο θεατής μπορεί να διακρίνει τις φιγούρες, τα συναισθήματα τους και τη συνολική σύνθεση.

Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου (περίπου 1490)

Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου είναι διάσημο σχέδιο με συνοδευτικές σημειώσεις (διαβάζονται με τη λογική του καθρέφτη), που φτιάχτηκε περίπου το 1490 σε ένα από τα ημερολόγιά του. Απεικονίζει μία φιγούρα σε δύο αλληλοκαλυπτόμενες θέσεις με τα μέλη του ανεπτυγμένα και συγχρόνως εγγεγραμμένη σε ένα κύκλο και ένα τετράγωνο. Πρόκειται για τον τέλειο σε αναλογίες άνθρωπο με βάση τη λογική του αρχιτέκτονα Βιτρούβιου από τον 1 ο αιώνα π.χ. Δεν ήταν ο πρώτος που απεικόνισε τον άνθρωπο του Βιτρούβιου, αλλά το έργο του είναι το πιο σημαντικό κυρίως γιατί αποτελεί σύνθεση μαθηματικών, φιλοσοφίας και τέχνης κάτι που σαν σκεπτικό είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της Αναγεννησιακής σκέψης. Η ζωγραφιά βρίσκεται στη Βενετία και φυλάσσεται σε συνθήκες ελεγμένης θερμοκρασίας και υγρασίας στο αρχείο της Gallerie dell’ Academia.

Αυτοπροσωπογραφία (περίπου 1490/1515-1516)

Το σχέδιο αυτό όντως στο μυαλό μας έχει επικρατήσει ως η αυτοπροσωπογραφία του Λεονάρντο, οι μελετητές όμως διαφωνούν μαζί μας μιας και αυτό δε είναι δυνατόν να συμβαίνει. Ο Ντα Βίντσι πέθανε σε ηλικία 67 ετών ενώ ο εικονιζόμενος άνδρας μοιάζει πολύ μεγαλύτερος. Αυτή η κόκκινη κιμωλία του γηραιού άνδρας με άγρια μαλλιά και γένια θεωρείται ένα σκίτσο του Ντα Βίντσι από τα διάφορα. Ήταν συνήθεια του να σκιτσάρει ανθρώπους με έντονα και εκκεντρικά χαρακτηριστικά. Όποιον κι αν αναπαριστά το πορτραίτο, αποτελεί μια απόκλιση από τα συχνά σαγηνευτικά θέματα του Λεονάρντο, ωστόσο κατάφερε να εμποτίσει τη φιγούρα με την αρχοντιά και τη σοφία μιας ώριμης ηλικίας.

Η Παναγία των Βράχων (περίπου 1483-1486)

Οι μελετητές του έργου του θεωρούν την Παναγία των Βράχων ένα από τα πρώτα δυο έργα της σειράς με το μύθο για την Αγία Οικογένεια που συναντά τον Ιωάννη τον Βαπτιστή πριν φύγει για την Αίγυπτο αποφεύγοντας στην Σφαγή των Αθώων από τον Ηρώδη. Το έργο παρότι παραγγελία έφερε διάφορες φιλονικίες στο Λεονάρντο και τον εντολοδόχο (Confraternity of the Immaculate Conception) κι έτσι γύρω στα 1508 ζωγράφισε μια άλλη εκδοχή που τώρα στεγάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.

Ο πρώτος πίνακας δείχνει τους τρόπους με τους οποίους ο Λεονάρντο εισήγαγε την Υψηλή Αναγέννηση. Οι πρώιμοι πίνακες αυτής της περιόδου συχνά απεικόνιζαν άκαμπτες φιγούρες σε γραμμικές διατάξεις, χωριστές η μία από την άλλη. Στην «Παναγία των Βράχων», ωστόσο, οι μορφές είναι διατεταγμένες σε μια πυραμιδοειδή σύνθεση και όχι μόνο καταλαμβάνουν πιεστικά ένα χώρο αλλά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσω χειρονομιών και βλεμμάτων. Μεταξύ άλλων στοιχείων, ο Λεονάρντο αφαιρεί επίσης τα παραδοσιακά ιερά φωτοστέφανα για τη Μαρία και τον Χριστό και το ραβδί για τον Ιωάννη έτσι ώστε η Αγία Οικογένεια να φαίνεται λιγότερο θεϊκή και πιο ανθρώπινη.

Κεφάλι Γυναίκας (1500-1510)

Το κεφάλι μιας γυναίκας που θεωρείται προσχέδιο για την μορφή της Παναγίας στο έργο η «Παναγία των Βράχων». Ο τίτλος του έργου αυτού είναι “La scapigliata” και μεταφράζεται ως «ατιμέλητη». Το χαλαρό σχέδιο στα μαλλιά και τους ώμους έρχεται σε αντίθεση με το αναλυτικά αποτυπωμένο πρόσωπο με τα κατεβασμένα μάτια. Δείχνει καλύτερα ίσως από κάθε άλλο σχέδιο του τη δυνατότητα του να μεταπηδά από έναν ελεγχόμενο ρεαλιστικό σχεδιασμό στις πιο αφηρημένες γραμμές και εντάσεις μέσα σε μια μόνο σύνθεση.

Η Κυρία με την ερμίνα (περίπου 1489-1491)

Πολλοί ιστορικοί αναγνωρίζουν σε αυτό το έργο την Cecilia Gallerani, την ερωμένη του Ludovico Sforza και χορηγού του Λεονάρντο. Η ερμίνα χρησιμοποιούνταν συχνά ως έμβλημα του δούκα. Η γυναίκα γυρίζει το κεφάλι της στα δεξιά, τα μάτια της κοιτάζουν κάτι που δεν απεικονίζεται. Όμως το έργο έχει παρα-ζωγραφιστεί, έχει ένα σκοτεινό φόντο και αυτά αποδεικνύουν πως ο Λεονάρντο είχε τη δυνατότητα να μαρτυρήσει στοιχεία της ανθρώπινης ψυχής με διάφορους τρόπους πάνω στον καμβά. Το πιο ιδιαίτερο στοιχείο του πίνακα, είναι το χέρι της κοπέλας που κόκκαλο το κόκκαλο μεταφέρει μια ζωντάνια και το κεφάλι της ερμίνας που με τα λεπτά του χαρακτηριστικά δείχνει την επαγρύπνηση στην οποία βρίσκεται όσο κι αν οι δυο τους μοιάζουν να ποζάρουν απόλυτα πριγκιπικά και αθώα.

Ginevra de ‘Benci (περίπου 1474/1478)

Το εν λόγω έργο είναι το μοναδικό που εκτίθεται δημόσια στο δυτικό ημισφαίριο. Στην Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης της Ουάσινγκτον και πρόκειται για ένα από τα πρώτα έργα του Ντα Βίντσι. Το ολοκληρώνει όταν είναι σχεδόν 20 χρονών και αποκαλύπτει μερικές ανορθόδοξες μεθόδους που θα ακολουθήσει στο υπόλοιπο της καριέρας του. Σπάει το δεδομένο και αναπαριστά τη νεαρή γυναίκα στα ¾ ενώ η συνήθης τεχνική ήταν η αναπαράσταση του προφίλ. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ήταν και ο πρώτος ιταλός ζωγράφος που το επιχείρησε αυτό. Μάλιστα μετά από εξονυχιστική έρευνα, οι ειδικοί πιστεύουν πως χρησιμοποίησε τα δάχτυλα του πάνω σε αυτό τον πίνακα, σε ορισμένα σημεία του προσώπου βρέθηκαν τα δαχτυλικά του αποτυπώματα. Στην πίσω όψη του πίνακα, ένα στεφάνι από δάφνη και φοίνικα περιβάλλει ένα κλωνάρι άρκευθου και ένας ειλητάριος που φέρει τη λατινική φράση «η ομορφιά κοσμεί την αρετή». Η κολοβωμένη εμφάνιση της πίσω όψης υποδηλώνει ότι ο πίνακας μπορεί να έχει κοπεί στο κάτω μέρος, πιθανώς λόγω ζημιάς από νερό ή φωτιά. Μερικοί μελετητές εικάζουν ότι το πορτρέτο στον εμπροσθότυπο θα περιλάμβανε τα χέρια της εικονιζόμενης και θεωρούν ότι μια ασημένια μελέτη των χεριών στεγάζεται στο Κάστρο του Windsor και θα μπορούσε να είναι ένα προκαταρκτικό σχέδιο για την ολοκλήρωση του εν λόγω πίνακα.

Η Παρθένος και το βρέφος μαζί με την Αγία Άννα (περίπου 1503-1519)

Αυτή έχει θεωρηθεί από διάφορους μελετητές ως η τελευταία του ζωγραφιά, και σε αυτή διακρίνουμε όλες τις συμβάσεις που είχε καθιερώσει πια μέσα στη χρόνια καριέρα του και τις απεικονίσεις της Αγίας Οικογένειας. Η Αγία Άννα, η κόρη της, η Παρθένος Μαρία και ο Χριστός βρέφος. Η Αγία Άννα βρίσκεται στην κορυφή της πυραμιδοειδούς σύνθεσης και κοιτάζει την Μαρία που κάθεται στα πόδια της μητέρας της και προσπαθεί να πιάσει τρυφερά τον μικρό Χριστό ενώ εκείνος προσπαθεί να αγκαλιάσει ένα μικρότερο αρνάκι. Η ευχάριστη, παιχνιδιάρικη διάθεση μεταξύ τους μαρτυρά για ακόμα μια φορά την ικανότητα και την ανάγκη τελικά του Ντα Βίντσι να εξανθρωπίζει τα θεία. Τέλος σε κάθε σύνθεση και πορτραίτο που έφτιαξε ποτέ ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι είναι τόσο ενδιαφέρον το φόντο και ο τρόπος που αυτό απλώνεται δίνοντας την αίσθηση μιας ονειρικής τρίτης διάστασης ανάμεσα σε βράχους, φυλλωσιές και περιβάλλοντα ονείρου που αγκαλιάζουν και τεχνικά αλλά και αισθητικά το τελικό αποτέλεσμα.

Η 15 η Απριλίου, η Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης και τα γενέθλια του Λεονάρντο ντα Βίντσι μας θυμίζουν πάντα πως η υγιής περιέργεια, ο πειραματισμός, η μελέτη, η φιλοσοφία προάγουν το ανθρώπινο πνεύμα σε όλους τους δυνατούς τομείς και πως η τέχνη και οι καλλιτέχνες είναι οι αιώνιοι δάσκαλοι μας και τα παραδείγματά μας για μια ενάρετη ζωή, γεμάτη αξίες και πνευματικό πλούτο.