13 έμποροι τέχνης μοιράζονται τα βιβλία που τους βοήθησαν να περιηγηθούν στον κόσμο της τέχνης
Οι περισσότεροι από εμάς ξαφνικά βρεθήκαμε με πολύ ελεύθερο χρόνο. Καθώς μουσεία, γκαλερί και οίκοι δημοπρασιών έκλεισαν υπό την απειλή της πανδημίας του COVID-19. Αυτό είναι ένα πνευματικό και οικονομικό χτύπημα για πολλούς από εμάς που οι ζωές μας κινούνται γύρω από τους φυσικούς και κοινωνικούς «χώρους» της τέχνης. Οι πίνακες, τα γλυπτά, οι performances που μας κινητοποιούσαν δε θα είναι πια στην άκρη του χεριού μας. Όταν ξεκίνησα να δουλεύω αυτό το άρθρο, πριν από μερικές εβδομάδες, ήθελα απλά να ακούσω αυτούς τους ανθρώπους να προτείνουν βιβλία. Όμως όσο λάμβανα τις απαντήσεις τους, έμεινα έκπληκτη από το πόσο διέφεραν οι επιλογές τους. Οι προτάσεις τους δείχνουν πως για να τα καταφέρει κανείς στον κόσμο της τέχνης πρέπει να έχει φαντασία που καλλιεργείται από τη μυθοπλασία, μια αίσθηση ρομαντισμού για την επιχείρηση και μια έντονη περιέργεια για τις υποκείμενες κοινωνικές δομές.
1
Βιβλίο: Just Kids (2010) της Patti Smith
Προτείνεται από: τη Davida Nemeroff, ιδρύτρια της Night Gallery, στο Los Angeles
Πρότεινε το βιβλίο για όσους «είναι καλλιτέχνες και ψάχνουν για έμπνευση» και «για όσους έχασαν τη δεκαετία του 1970». Το βιβλίο ακολουθεί τη σχέση της βραβευμένης ποιήτριας και μουσικού με τον φωτογράφο Robert Mapplethorpe. Συναντήθηκαν φυσικά «όταν ήταν παιδιά», άφραγκα, πεινασμένα και ανακάλυπταν το δημιουργικό, σεξουαλικό και πνευματικό τους εαυτό. Η αφήγηση ακολουθεί το ζευγάρι στη διαμονή τους στο Chelsea Hotel και τις αλληλεπιδράσεις τους με τους καλλιτέχνες που ήρθαν να ορίσουν τη Νέα Υόρκη στη δεκαετία του ’70. Η Davida επισημαίνει ότι: «η σημασία της φιλίας και της αλληλεγγύης ξεκινά μια σταδιοδρομία στις τέχνες», «Η αποφασιστικότητα και η πίστη της Σμιθ προς τους αγαπημένους της είναι κάτι που μας εμπνέει βαθιά», «τα λόγια της υπενθυμίζουν στους αναγνώστες να βλέπουν πέρα από τον καπνό και τους καθρέφτες και να αφιερώνονται στο πιο ειλικρινές έργο που μπορούν να κάνουν».
2
Βιβλίο: In Praise of Shadows (1933) του Junichiro Tanizaki
Προτείνεται από: τον Stephen Cheng, ιδρυτή της Empty Gallery, στο Hong Kong
Πρόκειται για ένα δοκίμιο σε έκταση βιβλίου που ο γκαλερίστας θεωρεί ότι τον έκανε να αναρωτηθεί για το τι λείπει από την καθημερινή μας αισθητική εμπειρία. Σε αυτή τη δουλειά, ο Tanizaki – ένας διάσημος Ιάπωνας συγγραφέας που προτάθηκε για το βραβείο Nobel το 1964 – υιοθετεί μια καθαρή εκτίμηση για την ομορφιά γύρω μας. «Αγαπώ το σημείο όπου ο συγγραφέας υποπτεύεται πως τα haiku* ποιήματα του παρελθόντος είναι εμπνεύσεις της τουαλέτας», λέει ο Cheng. «Επίσης, το σημείο που περιγράφει το σκοτάδι μιας σούπας σε ένα μπολ σαν μια στιγμή μυστηρίου και έκστασης». O Tanizaki αγκαλιάζει το σκοτάδι και την αβεβαιότητα, κάτι που είναι ανησυχητικό για όλους μας σε περιόδους κρίσης και όχι μόνο. Το αγαπημένο απόσπασμα του Cheng από ολόκληρο το δοκίμιο, το οποίο συνιστά σαν κάτι «όχι πολύ σύντομο και για ανάγνωση στο μπάνιο», αντανακλά αυτό το θέμα. Γράφει δηλαδή ο Tanizaki: «Το αρπάξει κανείς από εμάς, ακόμη και το σκοτάδι κάτω από τα δέντρα που στέκονται βαθιά στο δάσος είναι το πιο άκαρδο έγκλημα.»
3
Βιβλίο: Ulysses (1922) του James Joyce
Προτείνεται από: τον Sean Kelly, ιδρυτή της Sean Kelly Gallery, στη New York
O Sean Kelly, αυτοαποκαλούμενος βιβλιόφιλος διαβάζει δύο με τρία βιβλία ανά εβδομάδα, και διατείνεται πως το Ulysses προσφέρει «έναν νοητικό χάρτη του πως να περιηγηθείς στη ζωή». Αυτό εκτείνεται στις σχέσεις σου εντός και εκτός του κόσμου της τέχνης. Η μοντέρνα απόδοση του Joyce στην Οδύσσεια του Homer ακολουθεί τον Leopold Bloom μια μέρα στο Δουβλίνο. Την 16 η Ιουνίου, που είναι και τα γενέθλια του Kelly. Ο Kelly υπολογίζει ότι έχει διαβάσει το βιβλίο περίπου 11 φορές μέχρι σήμερα. «Με δίδαξε κάτι πολύ βαθύ. Όταν διάβαζεις το βιβλίο σε διάφορες ηλικίες, το βιβλίο αλλάζει επειδή εσύ αλλάζεις. Σε διδάσκει κάτι καινούριο κάθε φορά. Μόνο ένα σπουδαίο βιβλίο μπορεί να το κάνει αυτό.» Θαυμάζει το χιούμορ και την ανθρωπιά του βιβλίου καθώς αυτό καταπιάνεται με θέματα όπως η ειλικρίνεια, η ηθική, το σεξ, η αγάπη και η απογοήτευση. Ο Kelly το αποκαλεί ένα «εσωτερικό ποίημα» που πρέπει «να ακουστεί». Τελικά, λέει «η ανάγνωση το Ulysses είναι ένα εξαιρετικό ταξίδι».
4
Βιβλίο: Stet: An Editor’s Life (2000) της Diana Athill
Προτείνεται από: τον Joost Bosland, διευθυντή της Stevenson, στο Cape Town
Ως σημαντικός εκδότης με κύρος στον Βρετανικό Εκδοτικό Οίκο Andre Deutsch Ltd. Η Diana Athill δούλεψε και συναναστράφηκε με συγγραφείς του μεσαίωνα όπως Jean Rhys, V. S. Naipaul, Norman Mailer, Philip Roth, και Jack Kerouac. Ο Joost Bosland συνιστά τα απομνημονεύματα της Athill βλέποντας ομοιότητες μεταξύ των λέξεων και της τέχνης. «Το να διευθύνεις μια γκαλερί έχει να κάνει κυρίως με τις σχέσεις», λέει ο Bosland. «Κατά τη διάρκεια αυτού, κανείς κάνει φίλους και λάθη και – αν είναι τυχερός – ίσως και λίγα χρήματα» Το βιβλίο της Athill αντανακλά και τα τρία. Ο Bosland συνιστά το βιβλίο για «όποιον διευθύνει μια επιχείρηση που εκπροσωπεί καλλιτέχνες», είτε η δημιουργικότητα τους μιλάει μέσω της μουσικής, του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας ή της αναπαραστατικής τέχνης. Πιστεύει ότι η Athill συλλαμβάνει άψογα «το πως να ισορροπείς στη διεύθυνση μιας εταιρείας και στο να μένεις πιστός στην τέχνη». Πιο συγκεκριμένα, ο Bosland συνιστά ένα κεφάλαιο στο V.S. Naipaul, έναν συγγραφέα με τον Andre Deutsch που τελικά εγκατέλειψε τον εκδοτικό οίκο. Σύμφωνα με την Athill, ο John Updike έβαλε τα θεμέλια της εταιρείας. «Οι γκαλερίστες ποτέ δεν ξεχνούν ότι είναι οι καλλιτέχνες μας που μας κάνουν να διακρίνουμε, όχι το αντίστροφο», λέει ο Bosland.
5
Βιβλίο: Duveen: A life in Art (2004) της Meryle Secrest
Προτείνεται από: τον Xavier Hufkens, ιδρυτή της Xavier Hufkens, στις Βρυξέλλες
Ο Lord Joseph Duveen ήταν ένας από τους πιο εμπνευσμένους εμπόρους τέχνης όλων των εποχών. Ειδικευόταν στους ευρωπαίους δασκάλους και λειτουργούσε με μια πολύ συγκεκριμένη: Αγόρασε έργα ζωγραφικής στην Ευρώπη, όπου τα έργα ήταν ευρέως διαθέσιμα, και τα πουλούσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου τα χρήματα ήταν άφθονα. Πελάτες του, ονόματα όπως o Henry Clay Frick, o Andrew Mellon και ο J. P. Morgan – επιχειρηματίες και φιλάνθρωποι των οποίων οι συλλογές διαμόρφωσαν την τέχνη στην Αμερική. Ο Xavier Hufkens βρίσκει τη βιογραφία του Meryle Secrest να είναι «επιτακτική και ενθαρρυντική». Είναι μια οικογενειακή ιστορία και ένα μάθημα ιστορίας ταυτόχρονα. Ο Hufkens το απολαμβάνει να μαθαίνει για τις «εκκεντρικές πρακτικές» του Duveen και τις τόσες «διαμάχες» στις οποίες είχε εμπλακεί. Ο Duveen εργάστηκε ως κατάσκοπος, με πηγές τους υπαλλήλους των ξενοδοχείων, τους οδηγούς και τους μπάτλερς, για να τον ενημερώνουν για κάθε κουτσομπολιό που σχετίζεται με την τέχνη. Ο Hufkens λέει ότι η βιογραφία του Duveen εισήγαγε τις έξυπνες δεξιότητες του ως art dealer και παρείχε μερικές ιδέες για την ίδρυση πολλών και αξιόλογων συλλογών τέχνης της Αμερικής. Προσθέτει ότι «ίσως το πιο πολύτιμο μάθημα που μου δίδαξε ήταν πως να μην κάνω κάποια λάθη»!
6
Βιβλίο: Jack Goldstein and the CalArts Mafia (2003) της Richard Hertz
Προτείνεται από: τον Chris Dorland, συνιδρυτή της Magenta Plains, στη Νέα Υόρκη
Τη δεκαετία του 1970, μια ομάδα καλλιτεχνών που ζούσαν στο Λος Άντζελες διαμόρφωσαν την αισθητική της Δυτικής Ακτής. Οι CalArts εμφανίστηκαν εκπαιδεύοντας και συνδέοντας επιφανείς ζωγράφους, φωτογράφους και performers. To “Jack Goldstein and the CalArts Mafia” (2003) τοποθετεί τον εννοιολικό καλλιτέχνη Jack Goldsterin ως κεντρικό ήρωα της ιστορίας. Ο καλλιτέχνης και γκαλερίστας Chris Dorland είναι μεγάλος θαυμαστής της δουλειάς του Goldstein. Το βιβλίο, λέει, τον μετακίνησε να «βοηθήσει και να στηρίξει καλλιτέχνες που πίστευε ότι είναι υποτιμημένοι». Το ταλέντο είναι ένα μικρό κομμάτι της καλλιτεχνικής επιτυχία, εξάλλου. Ο Dorland περιγράφει το βιβλίο σαν την αναστατωμένη ιστορία ενός πολύ ταλαντούχου καλλιτέχνη «τραγική και εμπνευσμένη ζωή». Τα κεφάλαια εναλλάσσονται μεταξύ των αφηγήσεων του Goldstein και άλλων φίλων και συναδέλφων του. Ο Dorland θαυμάζει την ειλικρίνεια του Goldstein σε μια τόσο σκοτεινή εποχή. «Είναι φανερά στο τέλος του δρόμου. Αυτή είναι η τελευταία του τουφεκιά πριν τη λήξη της ιστορίας του που μένει για τους επόμενους» λέει ο Dorland. Αυτή η αφήγηση είναι «εξαιρετικά ειλικρινής και αυθεντική, και όπως και με σχεδόν οτιδήποτε έχει κάνει, έχει μια όμορφη και επικίνδυνη αίσθηση».
7
Βιβλίο: The $12 Million Stuffed Shark: The Curious Economics of Contemporary Art
(2008) του Donald Thompson
Προτείνεται από: τον Enrico Polato, ιδρυτή της Capsule, στη Σανγκάη
Ο Enrico Polato ονομάζει το βιβλίο «λεξικό για τον κόσμο της τέχνης». Στο βιβλίο ο Donald Thompson απομυθοποιεί τη δυναμική του κόσμου της τέχνης και παίρνει τους αναγνώστες πίσω από τις σκηνές. Ο Polato συνιστά το βιβλίο σε όσους ενδιαφέρονται για μια διασκεδαστική, οδυνηρή περιγραφή των οικονομικών της σύγχρονης τέχνης. Ωστόσο το βιβλίο μπορεί να προκαλέσει και ρήξη. O Polato αναφέρει ότι αγαπά το κεφάλαιο «Art of the Dealer» το οποίο περιγράφει λεπτομερειακά το σύστημα της γκαλερί και τους μεγάλους παίχτες της με κοφτερό χιούμορ. «Από την προοπτική του γκαλερίστα, αυτό το κεφάλαιο είναι σαν να διαβάζεις μια αυτοανάλυση, δε μπορούσα να το διαβάσω χωρίς να νιώθω κάπως εκτεθειμένος» λέει.
8
Βιβλίο: Giacometti: A Biography (1997) του James Lord
Προτείνεται από: την Silke Thomas, διευθύντρια της Galerie Thomas, στο Mόναχο
Ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι είναι γνωστός για τα κοκαλιάρικα, εικονιστικά γλυπτά του. Ωστόσο, όταν διαβάζοντας τη βιογραφία του James Lord του ελβετού καλλιτέχνη του μεσαίωνα, η Silke καθηλώθηκε από τις περιγραφές του συγγραφέα για τις μικρότερες σε κλίμακα δουλειές του Τζιακομέτι. Της άρεσε η ιδέα «της αλίευσης μιας ουσίας και η διατήρηση της σε ένα σπιρτόκουτο. Και το αίσθημα της απελπισίας ότι δεν είναι δυνατόν να το αρπάξεις» λέει. Το βιβλίο βοήθησε την Thomas να περιηγηθεί στον κόσμο της τέχνης και της δίδαξε ότι είναι η ειλικρίνεια του καλλιτέχνη ή η βάναυση ειλικρίνεια της δουλειάς του που μετράει. «Η μαγεία που νιώθουμε όταν κοιτάζουμε τη δουλειά ενός πραγματικού καλλιτέχνη είναι σαν να κοιτάζουμε από μια κλειδαρότρυπα στην ψυχή του», επισημαίνει.
9
Βιβλίο: Dark Money (2016) της Jane Mayer
Προτείνεται από: την Jasmin Tsou, ιδρύτρια της JTT, στο Νέα Υόρκη
Η Jasmin Tsou πιστεύει πως το βιβλίο αποτελεί σημαντικό ανάγνωσμα για όποιον έλαβε ή δώρισε ποτέ κάτι σε κάποια δωρεά σε ίδρυμα. Το βιβλίο διευκρινίζει πώς οι δισεκατομμυριούχοι αδερφοί David και Charles Koch σχημάτισαν την ελευθερία των Ηνωμένων Πολιτειών με τον πλούτο τους. Περιγράφει πώς το ζεύγος «αντλούσε χρήματα» σε προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, ώστε να μπορούν να εκλέγουν αξιωματούχους που θα «απορυθμίσουν την οικονομία μας» και «θα απομακρύνουν τις μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις από κάθε ευθύνη περιβαλλοντικής προστασίας». Η Tsou αναφέρει μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή εικόνα από το βιβλίο: Μέχρι το 2012, η βάση δεδομένων της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικής Προστασίας προσδιόρισε την επιχείρηση των αδελφών Koch Industries ως τον μοναδικό μεγαλύτερο παραγωγό τοξικών αποβλήτων στις ΗΠΑ. Η Tsou ένιωσε το αίμα της να ανεβαίνει στο κεφάλι όταν διάβασε για τα φορολογικά διαλείμματα που έλαβαν οι Kochs αφού ξόδεψαν χρήματα για να βοηθήσουν ορισμένους πολιτικούς να κερδίσουν τις εκλογές. «Ένας καλλιτέχνης με τον οποίο εργάζομαι μπορεί να λάβει επιχορήγηση από το 501. Ως έμπορος θα μπορούσα να διευκολύνω με ένα δώρο σε ένα ίδρυμα ή σε ένα μουσείο. Έτσι η ιστορία του 501 είναι σημαντική για μένα», επισημαίνει η Tsou. Το βιβλίο εστιάζει στο 501, που είναι ελαφρώς διαφορετικό αλλά άμεσα συσχετιζόμενο με φιλανθρωπικές ιστορίες. Αυτή τη στιγμή το βιβλίο αυτό μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα εξευτελιστικό. Ο κορωνοϊός έχει εξαπολύσει τις προσκλήσεις για περισσότεροι κυβερνητικοί παρέμβαση – ακριβώς το αντίθετο από αυτό που υποστήριξαν εδώ και χρόνια οι αδερφοί Koch και οι αγαπημένοι φιλελεύθεροι πολιτικοί τους. Η Tsou σημειώνει ότι θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πως η κυβέρνηση ανταποκρίνεται στη φιλανθρωπία αυτή τη στιγμή. «Ποιος αποφασίζει τι είναι φιλανθρωπικό και ποιος επωφελείται από αυτό;». «Είναι πλέον καλύτερο από ποτέ να δημιουργηθεί ένας φόρος περιουσίας;»
10
Βιβλίο: Portrait of the Artist as a Young Dealer (1979) του William N. Copley
Προτείνεται από: τον Johann König, ιδρυτή της König Galerie, στο Βερολίνο
Ο Γιόχαν – που είναι έτοιμος να εκδόσει τα δικά του απομνημονεύματα, Ο Τυφλός Γκαλερίστας – συστήνει τα απομνημονεύματα ενός άλλου γκαλερίστα. Το 1979, ο καλλιτέχνης William N. Copley εξέδωσε μια αναφορά της μικρής γκαλερί του η οποία αναπτύχθηκε μόνο για έξι μήνες μεταξύ 1948 και 1949. Ωστόσο, άφησε ένα επιβλητικό αποτύπωμα, ήταν ο πρώτος που εξέθεσε Σουρρεαλιστές στη δυτική ακτή. «Είναι εντελώς ξεκαρδιστική γιατί είναι ένας αποτυχημένος έμπορος τέχνης» λέει ο Κόνιγκ. «Για παράδειγμα, είχε έναν πίθηκο για να ξεγελάει τους ανθρώπους στο Χόλυγουντ, για να τους παραπλανήσει να πάνε να δούνε τα σόου του, αλλά ο πίθηκος έφευγε και προτιμούσε να βρίσκεται στο βενζινάδικο πιο κάτω.»
11
Βιβλίο: Talking to Strangers (2019) του Malcolm Gladwell
Προτείνεται από: την Mary Sabbatino, αντιπρόεδρος και μέτοχος της Galerie
Lelong & Co., σε Νέα Υόρκη και Παρίσι
Η Σαμπατίνο πιστεύει πως οποιοσδήποτε συμμετέχει στην εξυπηρέτηση πελατών θα πρέπει να διαβάσει το βιβλίο. Ο τίτλος είναι ειρωνικός: το βιβλίο είναι πραγματικά για να μάθουμε να ακούμε. Η διατριβή του Gladwell, είναι ότι «βασιζόμαστε συχνά σε μια σειρά στρατηγικών για να μεταφράσουμε τα λόγια και τις προθέσεις του άλλου. Και μερικές φορές τα πράγματα πάνε πολύ λάθος». Ο Gladwell παραθέτει ιστορικά και σύγχρονα παραδείγματα, στα οποία δύο άνθρωποι παρεξηγήθηκαν με αποτέλεσμα αυτό να έχει πολύ κακές συνέπειες. Η εμπιστοσύνη δε θα πρέπει να είναι ένας βέβαιος μηχανισμός. Το βιβλίο τη βοήθησε να «καταλάβει και να ελέγξει αν πραγματικά ακούει» – χρήσιμο σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις αλλά κυρίως στην τέχνη, όπου οι σχέσεις είναι τα πάντα και οι ευαισθησίες είναι υψηλές.
12
Βιβλίο: Through the Flower: My Struggle as a Woman Artist (1975) της Judy Chicago
Προτείνεται από: την Jessica Silverman, ιδρύτρια της Jessica Silverman Gallery, στο San Francisco
H Τζέσικα πιστεύει πως όλοι, ειδικά οι νέες καλλιτέχνιδες πρέπει να διαβάσουν τα απομνημονεύματα της Judy Chicago (1975). «Είναι μια υπενθύμιση του που βρίσκονταν οι γυναίκες τη δεκαετία του ’70 και τον αγώνα που έπρεπε να δώσουν για να υπάρξουν, να γίνουν ορατές να ακουστούν». «Ενώ πολλά πράγματα έχουν αλλάξει, υπάρχει πάντα χώρος για πρόοδο». Το Σικάγο ανέπτυξε το ισχυρό πρόγραμμα φεμινιστικής τέχνης το 1970 – την πρώτη τέτοια κοινότητα της εποχής του. Στα απομνημονεύματά της, το Σικάγο περιγράφει την παιδική της ηλικία, το έργο της, τις σχέσεις της και τη δημιουργική σκηνή της Καλιφόρνιας: Η ζωή και η τέχνη του Σικάγου είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η έκδοση του 1977, κατάλληλα, παρουσιάζει μια εισαγωγή από την Anaïs Nin. Η διάσημη συγγραφέας έγραψε: “Το βιβλίο περιλαμβάνει την ιστορία των γυναικών δημιουργών. Συμπλέκει καθολικούς κοινωνικούς παράγοντες. Θέτει τον αγώνα μιας γυναίκας τόσο ως σύμβολο όσο και ως εκπρόσωπος πολλών.”
13
Βιβλίο: Ideas to Postpone the End of the World (2019) του Ailton Krenak
Προτείνεται από: την Elsa Ravazzolo Botner, ιδρύτρια της A Gentil Carioca, στο Rio
de Janeiro
Ο καλλιτέχνης Ernesto Neto έδωσε σαν δώρο το βιβλίο στην Elsa. Γραμμένο από τον ντόπιο ηγέτη της Βραζιλίας Ailton Krenak, η Elsa λέει πως είναι ένα από τα πιο «διαυγή, όμορφα» βιβλία που έχει διαβάσει ποτέ, «προφητικό στις καταγγελίες του». Το βιβλίο έχει τη μορφή μιας κοινωνικής και περιβαλλοντικής πραγματικότητας. Θεωρεί ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τα τεχνολογικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας και να διατηρήσουμε τη φύση για τις μελλοντικές γενιές. Μπορούμε να αποτρέψουμε το τέλος του κόσμου και τη δική μας αυτοκαταστροφή εάν επανεξετάσουμε τη σχέση μας με το γύρω κόσμο. Αντί να αντιμετωπίζουμε τη Γη ως κάτι, πρέπει να την εκτιμήσουμε ως ένα άλλον ζωντανό ον. Η Elsa λέει ότι αφότου διάβασε το βιβλίο, σκέφτηκε βαθύτερα πως η τέχνη ενώνει τους ανθρώπους, «μέσα από ευαισθησία, δημιουργώντας σκέψεις που θα μας βοηθούσαν να σκεφτούμε ένα καλύτερο μέλλον»
