Η Sianti Gallery μας ξεναγεί στην έκθεση «Γιάννης Γαΐτης – Η ουσία του απρόσωπου» στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη

Η Sianti Gallery επιδιώκει να φέρνει πάντα κοντά σας αξιόλογα καλλιτεχνικά και εικαστικά δρώμενα. Αυτή τη φορά η γκαλερί μας επισκέφθηκε την έκθεση « Γιάννης Γαΐτης – Η ουσία του απρόσωπου» που διοργανώνει το Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, προσφέροντας στο φιλότεχνο και μη κοινό ατομική ξενάγηση, καθώς στόχος της είναι όχι μόνο η ενεργή συμμετοχή του κοινού στα πολιτιστικά γεγονότα αλλά και η ενδυνάμωση της διαδραστικής εμπειρίας.

 

Ο κόσμος του Γιάννη Γαΐτη είναι ακριβώς ο κόσμος που παλεύει και αγωνιά για να βρει μέσ’ από τις ταραχές των ημερών μας την έκφραση και τη μορφή που του ταιριάζουν. Η πάλη είναι σκληρή, μα ο καλλιτέχνης δουλεύει ακατάπαυστα και δεν φοβάται το άγνωστο[…] .

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, 1947

Ο Οδυσσέας Ελύτης από πολύ νωρίς είχε διακρίνει τη μοντέρνα οπτική που έφερε ο Γιάννης Γαΐτης στην τέχνη. Με έντονες μετα-ιμπρεσσιονιστικές ή και υπερρεαλιστικές επιρροές τελικά εδραιώνεται στη συνείδηση όλων με το τυποποιημένο ανθρωπάκι με το καπέλο και το κοστούμι αποδεικνύοντας τον άνθρωπο-μάζα πιο επίκαιρο από ποτέ. Με αφορμή, λοιπόν, τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη γέννησή του, το Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη, διοργανώνει μία αναδρομική έκθεση με τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της εξελιγκτικής του πορείας.

Λίγα λόγια για την έκθεση

Ο κορυφαίος δημιουργός Γιάννης Γαΐτης έχει ταυτιστεί με τα περίφημα «Ανθρωπάκια», τα τυποποποιημένα με το κενό ή ανέκφραστο πρόσωπο, συσσωρευμένα μέσα σε κόσμους ασφυκτικούς να απεικονίζουν την ισοπεδωτική κοινωνία της ομοιομορφίας που εγκλωβίζει τον άνθρωπο στην απραξία μιας αδιαφοροποίητης ρουτίνας, όπου «τα ανθρωπάκια» φαίνεται να υπάρχουν, όπως τα τακτοποιημένα αντικείμενα στα ράφια των σούπερ μάρκετ.

Οι πρωταγωνιστές αυτοί των έργων του αλλά και η πορεία της δουλειάς του καλλιτέχνη παρουσιάζονται στο Ίδρυμα Θεοχαράκη σε συνεργασία με την κόρη του, Λορέττα Γαΐτη, σε μία αναδρομική έκθεση με τίτλο « Γιάννης Γαΐτης – Η ουσία του απρόσωπου» που επιμελείται ο Τάκης Μαυρωτάς. Η έκθεση περιλαμβάνει πάνω από 100 αντιπροσωπευτικά έργα του καλλιτέχνη καλύπτοντας την πορεία της καλλιτεχνικής του διαδρομής από το 1944 έως το τέλος της δημιουργικής του δράσης. Ξεκινώντας από τα νεανικά του χρόνια, με τα πρώιμα έργα του, τα πορτρέτα και τις αυτοπροσωπογραφίες, η έκθεση ακολουθεί τις ζωγραφικές κατευθύνσεις του καλλιτέχνη, παρουσιάζοντας αντιπροσωπευτικά έργα της εξελικτικής του πορείας, έργα που στιγμάτισαν τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό.

 

Παράλληλα, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει στην εν λόγω έκθεση και τη δουλειά της συζύγου του καλλιτέχνη, της γλύπτριας Γαβριέλλας Σίμωσι. Παρουσιάζονται γλυπτά και κολάζ της, ενώ πρωταγωνιστεί σε πολλά έργα της πρώιμης περιόδου του Γαΐτη. Μάλιστα, ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς αναφέρει: «Μούσα της δημιουργικής του δράσης ήταν η Γαβριέλλα Σίμωσι, την οποία παντρεύτηκε την χρονιά που φτάνουν στο Παρίσι το 1954. Εκείνος εξωστρεφής και χαρούμενος, η Σίμωσι περισσότερο εσωστρεφής. Μια καλλιτέχνις που ήταν μαθήτρια του Μιχαήλ Τόμπρου στην ΑΣΚΤ, η οποία μέσα από τα κολλάζ και τα γλυπτά της, εκφράζει το δικό της όραμα».

Στο επίκεντρο της έκθεσης βρίσκονται τα ευρέως γνωστά «Ανθρωπάκια» του Γαΐτη που πρωταγωνιστούν και στο εικαστικό του σύμπαν, προσφέροντάς του παγκόσμια αναγνώριση. Αποτελούν το σήμα κατατεθέν του έργου του, τα συναντάμε άλλοτε στην επιφάνεια του μουσαμά και άλλοτε στις ξύλινες κατασκευές του. Είναι ανέκφραστες φιγούρες με καπέλο και χαρτογιακά, παραταγμένες πάντα κατά ομάδες, συνήθως με καρό ή ριγέ κουστούμια που συμμετέχουν σε διάφορες στιγμές της κοινωνικής ζωής. Αρχίζει να τα δημιουργεί το 1967 στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας εκφράζοντας έτσι την αποστροφή του για την απολυταρχία. Φαίνεται να αποτυπώνουν τον άνθρωπο των μεγάλων πόλεων που παρακολουθεί αμέτοχος τα τεκταινόμενα.

Λίγα λόγια για τον Γιάννη Γαΐτη (1923-1984)

Ο Γιάννης Γαΐτης γεννήθηκε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1923. Ήταν Έλληνας ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης. Το 1939 η εφημερίδα «Η Βραδυνή» δημοσιεύει ένα σχέδιο που φιλοτεχνεί σε ηλικία 16 ετών, ως μια πρώτη μαρτυρία του ταλέντου του στη ζωγραφική. Ξεκίνησε τις σπουδές του το 1942 στην ΑΣΚΤ, με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Παρθένη, όμως παρακολουθεί ελάχιστα μαθήματα καθώς πιστεύει πως η διδασκαλία στην Καλών Τεχνών εξουδετερώνει παρά ελευθερώνει τις δημιουργικές δυνατότητες ενός καλλιτέχνη. Το ίδιο έτος, συμμετέχει ενεργά στην Αντίσταση και γίνεται μέλος της ΕΠΟΝ, της οργάνωσης νέων του ΕΑΜ. Το 1944, οργανώνει την πρώτη ατομική του έκθεση και μάλιστα στο πατρικό του σπίτι, στην οδό Μαυρομματαίων 35. Παρά τα δύσκολα χρόνια και τον Εμφύλιο που ακολουθεί, δεν μοιάζει να χάνει το ενδιαφέρον του για την τέχνη του, αντίθετα, η δουλειά του εξελίσσεται σημαντικά. Το 1949 συμμετέχει μαζί με άλλους καλλιτέχνες όπως ο Αλέκος Κοντόπουλος στην ίδρυση της καλλιτεχνικής ομάδας “Ακραίοι”, τα μέλη της οποίας ξεχώρισαν για την ενασχόλησή τους με μορφές αφηρημένης τέχνης. Το 1954, στα 31 του χρόνια, μεταβαίνει στο Παρίσι με τη σύζυγό του Γαβριέλλα Σίμωσι την οποία είχε γνωρίσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Στο Παρίσι, ζωγραφίζει ασταμάτητα προσπαθώντας να αφομοιώσει αλλά και να υπερβεί τις νέες επιδράσεις, ανοίγοντας έτσι νέους ορίζοντες στην τέχνη του. Στρέφεται στην αφηρημένη τέχνη, επηρεασμένος από καλλιτέχνες όπως ο Hans Hartung, Alfred Manessier κ.α. Αξιοσημείωτο είναι πως την περίοδο εκείνη γράφει στην οικογένειά του «Στην Ελλάδα ήμουν είκοσι χρόνια μπροστά, εδώ είμαι είκοσι χρόνια πίσω».

Τα επόμενα χρόνια η συμμετοχή του σε ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό είναι συνεχής. Το 1967 η Ελλάδα έρχεται αντιμέτωπη με το πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Καλλιτέχνες, συγγραφείς και διανοούμενοι ως ένδειξη διαμαρτυρίας απέχουν από κάθε πολιτιστική δραστηριότητα. Την περίοδο εκείνη ο Γαΐτης ταξιδεύει ως τη Βραζιλία και επί επτά μήνες ζωγραφίζει προετοιμάζοντας τις επόμενες εκθέσεις του ενώ συμμετέχει και στη Μπιενάλε του Σάο Πάολο μαζί με τους Χρίστο Καρά και Κώστα Τσόκλη. Την ίδια περίοδο, πρωτοεμφανίζονται στα έργα του και τα γνωστά σε όλους μας «Ανθρωπάκια» όπου θα γίνουν καθοριστικό στοιχείο της τέχνης του. Οι εκθέσεις του μετέπειτα αυξάνονται διαρκώς ενώ από τις αρχές του 1970 η Αθήνα αρχίζει να ανακαλύπτει το εύρος και τον πλούτο του έργου του.

 

Ο αντίκτυπος της τέχνης του Γιάννη Γαΐτη 55 χρόνια μετά

Τα στερεοτυπικά του σχεδόν προκατ «Ανθρωπάκια» αποτελούν το καταστάλαγμα μιας διαρκώς εξελισσόμενης πορείας και εμπειρίας. Αυτή η συγκρατημένη αφαίρεση και η γεωμετρική συμμετρία δημιουργεί αφηγηματικές αναπαραστάσεις της καθημερινότητας απολύτως βιωματικές. Ο καθένας από εμάς είναι μέρος ενός μαζοποιημένου κόσμου, που η ειρωνική διάθεση του καλλιτέχνη τον μεταπλάθει με κριτική ματιά στη «βιομηχανία» της συνήθειας και της επανάληψης. Πρόκειται για «έναν κόσμο χωρίς πρόσωπα, σε ένα χώρο που μας συνθλίβει και με τον άνθρωπο να φαίνεται ανήμπορος να δαμάσει δυνάμεις που έφερε κοντά του», όπως σημειώνει ο Χρύσανθος Χρήστου. Μέσα από αυτές τις μορφές πρόβαλλε τη σχέση μας με την αρχαιότητα, την ιστορία και το παρελθόν. Χαρακτηριστική είναι η μορφή του Οδυσσέα και των συντρόφων του κωπηλατών, που απεικονίζονται σαν Ανθρωπάκια με κοστούμι, γραβάτα και φροντισμένα παπούτσια παραπέμποντας στην μαζοποιημένη σύγχρονη εποχή. Με το σύνολο του έργου του ο Γαϊτης κάνει μία διαμαρτυρία, μία επανάσταση ενάντια στο κατεστημένο, ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης της ανθρώπινης υπόστασης. Με άλλα λόγια, καταγγέλλει μέχρι και σήμερα με τρόπο ποιητικό τη μοίρα του κόσμου.

 

** Τις φωτογραφίες που συνοδεύουν το άρθρο μας τις παραχώρησε το Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.

Η ξενάγηση πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2023. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον επιμελητή της έκθεσης, κύριο Τάκη Μαυρωτά και την Αντιπρόεδρο του Ιδρύματος, κυρία Μαρίνα Θεοχαράκη για τη φιλοξενία στον χώρο τους.

Ταυτότητα έκθεσης

«Γιάννης Γαΐτης. Η ουσία του απρόσωπου»

Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη

Βασ. Σοφίας 9 και Μέρλιν 1, τηλ. 2103611206

Διάρκεια: Μέχρι 31 Οκτωβρίου 

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή 10:00-18:00, Πέμπτη 10:00-20:00