Η πατρότητα της τέχνης – Το θύμα της οικειοποίησης

Τι κάνει την τέχνη ενός καλλιτέχνη αληθινά δική του; Στις μέρες μας όλα μοιάζουν να έχουν ήδη επαναληφθεί στο παρελθόν. Δεν υπάρχει τίποτα πρωτότυπο. Όλα περιέχουν κάτι το οποίο έχει ήδη ειπωθεί. Κάθε νέο τραγούδι περιέχει ένα ρυθμικό σχήμα που έχει ήδη ηχογραφηθεί στο παρελθόν. Κάθε νέα ταινία περιέχει μία αναφορά σε κάποια κλασική σκηνή. Κάθε έργο τέχνης αποτελεί παραλλαγή ενός έργου το οποίο έχει προϋπάρξει σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη. Πώς θα μπορούσαμε, λοιπόν, να διεκδικήσουμε ποτέ την πατρότητα οποιουδήποτε έργου; Η αλήθεια είναι ότι αυτή η στάση είναι κάπως ακραία. Μας οδηγεί στη σκέψη ότι τίποτα δεν ανήκει σε κανέναν, καταλύοντας κάθε έννοια ιστορικότητας. Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός παραμένει ότι δεν είναι λίγες οι νομικές διαμάχες σχετικά με την πατρότητα ενός έργου επειδή κάποιος καλλιτέχνης βασίστηκε σε μία προϋπάρχουσα ιδέα για να δημιουργήσει κάτι νέο. Θα έπρεπε να δεχτούμε ότι, υπό μία έννοια, είμαστε όλοι σφετεριστές; Και εδώ τίθεται το ερώτημα: πότε ένα έργο τέχνης θεωρείται πλαστό;

Οι απαρχές της οικειοποίησης στην τέχνη

Η τελευταία έκθεση του Ρίτσαρντ Πράις με τίτλο «Νέα Πορτρέτα», βασισμένη στην ανατύπωση φωτογραφιών ορισμένων χρηστών του Instagram, έθεσε το ζήτημα της ύπαρξης (ή της μη ύπαρξης) ορίων στην καλλιτεχνική πράξη. Ο Πράις δεν είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί αυτήν την επονομαζόμενη «τεχνική της οικειοποίησης». Η οικειοποίηση δεν είναι κάτι καινούργιο στην τέχνη και γι’ αυτό είναι σημαντικό να την κατανοήσουμε. Οι ειδήμονες του ΜοΜΑ την ορίζουν ως ένα είδος εκούσιου δανεισμού, αντιγραφής και παραλλαγής προϋπαρχουσών εικόνων και αντικειμένων, αναγνωρίζοντάς την ως καθιερωμένο (αν και κάπως αντιφατικό) εκφραστικό μέσο των καιρών μας. Η Tate Gallery την ανάγει στο κίνημα του Ντανταϊσμού. Ο Duchamp, βασικός εκπρόσωπος του Ντανταϊσμού, θεωρείται πρωτεργάτης της τεχνικής της οικειοποίησης.