Λίγα λόγια για την ιστορία των στρογγυλών έργων τέχνης

Το στρογγυλό σχήμα έχει ελκύσει το ίδιο και έχει προκαλέσει τους καλλιτέχνες από τις απαρχές της ζωγραφικής τέχνης, τόσο στην ανατολή όσο και στη δύση. Ένα από τα πρώτα παραδείγματα έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα. Είναι εδώ που συναντάμε, τα πρώτα δείγματα στρογγυλών σε σχήμα έργων που διακοσμούν βάζα ή την εσωτερική πλευρά από κούπες κρασιού που ονομάζονταν κύλικες. Λόγω της ανάγκης να ονομάσουμε τα στρογγυλά έργα τέχνης, είτε πρόκειται για ζωγραφικά είτε για γλυπτά, η ιταλική λέξη rotondo (στρογυλλό) χρησιμοποιήθηκε και βοήθησε για να δημιουργηθεί ο όρος tondo (πληθυντικός tondi ή tondos)

Η ιστορία των Tondi

Όπως αναφέρθηκε παρακάτω, από την Ελληνική Αρχαιότητα, οι καλλιτέχνες επιχείρησαν να τελειοποιήσουν την ζωγραφική σε διάφορα σχήματα εκτός από το παραδοσιακό παραλληλόγραμμο. Για αυτούς, το παραλληλόγραμμο, θεωρήθηκε ως απαραίτητο για την εικονογραφική προοπτική υπό τις θεωρίες του Leon Battista Alberti, έκαναν ένα βήμα πίσω προς τον κύκλο που ήθελαν να τελειοποιηθούν. Η αλλαγή επέτρεψε στους ζωγράφους να δώσουν έμφαση στο κέντρο της εικόνας δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα αυτάρκειας ή έναν αποχωρισμό από τον περιβάλλοντα χώρο ή την πλήρη παράλειψη αυτού. Αυτή η αλλαγή λειτούργησε τέλεια για θρησκευτικές ή μυθολογικές εικόνες, και για αυτή τη χρήση παρήχθησαν τα περισσότερα από τα πρώτα στρογγυλά έργα. Αυτό συνέβη για την ανάγκη να εορταστούν τα σημαντικά γεγονότα της ζωής, όπως το γάμο ή τη γέννηση ή σαν διακοσμητικά στον τοίχο στους πλούσιους ιταλικούς αναγεννησιακούς εσωτερικούς χώρους ή στα νοσοκομεία. Είναι στην πραγματικότητα εδώ, στον 15 ο και 16 ο αιώνα στην Ιταλία, που αναγεννήθηκε αυτό το σχήμα.

Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης στρογγυλές εικόνες έγιναν διάσημες και παρήχθησαν σε μεγάλους δίσκους και πιάτα, όπως και σε πλάκες και μενταγιόν. Και οι δύο τελετές γιορτάστηκαν πλούσια και οι διακοσμητικοί ξύλινοι δίσκοι, ζωγραφισμένοι με μυθολογικά, κλασικά ή λογοτεχνικά θέματα, ονομάστηκαν desco da parto. Χαρίστηκαν ως δώρα και ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα αυτής της μορφής οικιακής διακοσμητικής δημιουργικότητας είναι η Αψίδα της Φήμης του Lo Scheggia. Είναι σημαντικό, όχι μόνο για την ομορφιά του αλλά και για τη σχέση του με την οικογένεια Medici. Αντλώντας έμπνευση από τις ξύλινες πλάκες, διάσημοι καλλιτέχνες όπως ο Raphael ή ο Michelangelo ανέβασαν το επίπεδο με σκοπό να δημιουργήσουν μερικά από τα πιο σημαντικά έργα τους θρησκευτικής καταγωγής. Με ενδιαφέρον, το Doni Tondo, που βρίσκεται τώρα στο Uffizi της Φλωρεντίας, είναι το μοναδικό ολοκληρωμένο πάνελ ζωγραφικής που είναι γνωστό ότι επιβίωσε από τον διάσημο γλύπτη. Στρογγυλά δείγματα δημιουργιών βλέπουμε επίσης στην αρχιτεκτονική και στα περίτεχνα ανάγλυφα γλυπτά και στα παράθυρα σε σχέδια τριαντάφυλλων επίσης.

Διάσημα παραδείγματα και δημιουργοί της στρογγυλής τέχνης.

Σε όλη την Ιταλία και όχι μόνο, αμέτρητα παραδείγματα υπάρχουν από διακοσμητικά παράθυρα από τερακότα. Πολλά από αυτά τα έργα παρουσιάζουν θρησκευτικές εικόνες, αλλά και οικογενειακά όπλα και συντεχνίες, για να μην αναφερθούμε στις διακοσμητικές σκηνές σε εκκλησίες και ταβάνια. Η διάσημη οικογένεια Della Robbia είναι πιθανά μια από τις πιο σχετιζόμενες με τέτοια δημιουργήματα. Συνήθως λευκά με πράσινες και κίτρινες λεπτομέρειες, έργα που σήμερα θεωρούνται υψηλής αξίας. Παράλληλα με αυτά τα έργα πάνε και τα κεραμικά στρογγυλά που δημιουργήθηκαν από τον Filippo Brunelleschi για το Νοσοκομείο των Αθώων, τα οποία ακόμα τα κοιτάζουμε ως αξιοσημείωτο παράδειγμα της πρώιμης Ιταλικής Αναγέννησης στην αρχιτεκτονική. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε τον τρούλο ή τον στρογγυλό θόλο που υπήρξε μια αρχιτεκτονική εξέλιξη αυτής της περιόδου και αποδείχθηκε ότι αποτελεί ένα εξαιρετικό έδαφος για παραγωγή στρογγυλών έργων τέχνης.

Ένας από τους διασημότερους ζωγράφους αυτής της περιόδου ο Sandro Botticelli, παράλληλα με τον Raphael αλλά και τον Michelangelo, παρήγαγε αναρίθμητα ζωγραφικά έργα σε στρογγυλό σχήμα. Στις πιο πολλές περιπτώσεις, τα στρογγυλά έργα έφεραν αναπαραστάσεις της Παναγίας με το βρέφος με ελάχιστη ή και καθόλου σημασία για το background ή τον περιβάλλοντα χώρο. Το πιο έντονο πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι αναγεννησιακοί καλλιτέχνες όταν δούλευαν σε στρογγυλούς καμβάδες ήταν το ζήτημα της προοπτικής. Λόγω του κυκλικού σχήματος, ήταν ένα ζήτημα το να τοποθετηθούν σωστά οι φιγούρες και να περιγραφούν με έναν ρεαλιστικό τρόπο, και η κάθε μια να χρησιμοποιήσει το χώρο και τον τόνο με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτευχθεί το τελειότερο αποτέλεσμα. Το έργο του Michelangelo με τίτλο “Doni Tondo” είναι ένα από τα πιο πετυχημένα παραδείγματα της αναγεννησιακής σκηνής με στρογγυλές εικόνες, με τις φιγούρες οργανωμένες με τριγωνικό τρόπο και τους όγκους διαιρεμένους από τονικές και χρωματικές αντιθέσεις.

Η σπουδαιότητα του Κύκλου και στη διάρκεια της μοντέρνας εποχής

Ο κύκλος, που θεωρείται κάτι θετικό και συμβολίζει την ενότητα και την τελειότητα, συνέχιζε και συνεχίζει έως σήμερα να χρησιμοποιείται από πολλούς μοντερνιστές και σύγχρονους καλλιτέχνες. Μερικοί διάσημοι ζωγράφοι, όπως ο ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Monet ή οι πατέρες της avant-garde Κυβιστικής σκηνής, όπως ο Braque και ο Picasso, παράλληλα με τον pop Andy Warhol, του οποίου η όμορφη εφαρμογή γραμμικής τέχνης στις εικόνες του, στο σχέδιο Πεταλούδες του 1955 μαζί με τους πίνακες του Jackson Pollock, ή με την υψηλή γεωμετρική τέχνη του Sol LeWitt δείχνει πως διαφορετικοί δημιουργοί χρησιμοποίησαν το στρογγυλό σχήμα για να καλυτερεύσουν τις παραλληλόγραμμες παραγωγές τους.

Σήμερα, πιθανά ο πιο διάσημος σύγχρονος καλλιτέχνης που έχει πάλι αναγεννήσει το συγκεκριμένο σχήμα είναι ο Damien Hirst αλλά υπάρχουν και πάρα πολλοί άλλοι οι οποίοι ενδιαφέρονται τόσο για τη μορφοποίηση όσο και για την αφαίρεση που μπορεί να φέρει το συγκεκριμένο σχήμα του οποίου οι συσχετίσεις με τη συμβολική τέχνη αλλά και με τη μη απεικονιστική είναι γνωστές. Όπως στην περίπτωση της Miriam Cabessa ή του μινιμαλιστή Marc Vaux.

Εξαιτίας αυτού ο κύκλος δεν θα χάσει ποτέ το ενδιαφέρον του και θα συνεχίσει να αποτελεί εξαιρετική πηγή έμπνευσης. Αυτό το συνεχές ενδιαφέρον το οφείλουμε στην ταπεινή αρχή της ζωγραφικής σε αγγεία.

 

Ελεύθερη απόδοση του άρθρου “Rounding up the Story of Tondo in Art”