Η γλυπτική στους δρόμους της Αθήνας

Αν περπατήσουμε λίγο πιο προσεκτικά το κέντρο της Αθήνας και τους γύρω δήμους θα παρατηρήσουμε πολλά γλυπτά που βρέθηκαν εκεί κάποια στιγμή και από τότε αναβαθμίζουν τον αστικό χώρο και προσφέρουν ευκαιρία ομορφιάς και ξεκούρασης στους έντονους ρυθμούς της πόλης. Παρακάτω θα δείτε μια επιλογή μερικών από αυτά!

Τίτλος: Αιολικά Σινιάλα 
Θέση: Πειραιώς & Ανδρoνίκου (Πεζοδρόμιο Μουσείου Μπενάκη)
Έτος Κατασκευής: 2006 
Υλικό Κατασκευής: Κάθετοι μεταλλικοί άξονες στην κορυφή των οποίων συγκρατούν στις άκρες τους ογκώδη ημισφαίρια που περιστρέφονται με την δύναμη του αέρα. 
Καλλιτέχνης: Τάκις (Παναγιώτης Βασιλάκης) 

Ο Τάκις (Αθήνα, 1925), καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Παναγιώτη Βασιλάκη, είναι Έλληνας γλύπτης. Συγκαταλέγεται στους κυριότερους εκπροσώπους της σύγχρονης εικαστικής σκηνής και της κινητικής τέχνης, στην οποία υπήρξε πρωτοπόρος τόσο εξαιτίας των υλικών και των τεχνικών που χρησιμοποίησε όσο και λόγω των ιδεών που μετέδωσε. Καλλιτέχνης αυτοδίδακτος εκ πεποιθήσεως, ο Τάκις είναι ένας σπάνιος εφευρέτης και ένας από τους ανανεωτές της γλυπτικής. Αρνούμενος την τέχνη της ρεαλιστικής αναπαράστασης και των παραδοσιακών τεχνικών, μέσα από συνεχή έρευνα, μελέτη και πειραματισμούς στηρίζει την καλλιτεχνική του έκφραση στη λειτουργική χρησιμοποίηση των φυσικών νόμων και συνδυάζει την επιστήμη και την τεχνολογία με την τέχνη, σε μια προσπάθεια να μυήσει το θεατή στην ουσία του σύμπαντος. Στη διάρκεια της μακράς του πορείας οργάνωσε ατομικές εκθέσεις, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν οι αναδρομικές στο Centre National d’Art Contemporain το 1972 και στη Galerie Nationale du Jeu de Paume το 1993. Στην εκθεσιακή του δραστηριότητα περιλαμβάνονται επίσης συμμετοχές σε μεγάλες ομαδικές διοργανώσεις, καθώς και η εκπροσώπηση της Ελλάδας στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1995. Το 1985 τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο στη Μπιενάλε του Παρισιού και το 1988 με το Μεγάλο Εθνικό Βραβείο Γλυπτικής της Γαλλίας. Έργα του Τάκι βρίσκονται στα περισσότερα μουσεία σύγχρονης τέχνης του κόσμου, αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές.

Τίτλος έργου: Πουλί Ι 
Θέση: Πάρκο Ελληνικού Στρατού – Γουδή (Εθνική Γλυπτοθήκη)
Έτος Κατασκευής: 1994 
Υλικό Κατασκευής: Ατσάλι βαμμένο 
Καλλιτέχνης: Φρόσω Μιχαλέα 

Αφαιρετική σύνθεση, δωρεά της καλλιτέχνιδας.

Η Φρόσω Μιχαλέα πήρε μαθήματα ζωγραφικής και σχεδίου από τον Γιώργο Μπουζιάνη (1953) και σπούδασε γλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Γενεύης κοντά στους Μαξ Βέμπερ και Ανρί Κονί (1954-1958). Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της “Ομάδας για την Επικοινωνία και την Εκπαίδευση στην Τέχνη” (1976), καθώς και μέλος της καλλιτεχνικής επιτροπής της Εθνικής Πινακοθήκης (1992-1994). Μετά από ένα σύντομο διάστημα αφαιρετικών αναζητήσεων, η Φρόσω Μιχαλέα στράφηκε ολοκληρωτικά στην αφηρημένη γλυπτική. Με καθαρά γεωμετρικά σχήματα δημιουργεί συμπαγείς ορθογώνιους όγκους σε πωρόλιθο, ενώ στη συνέχεια στρέφεται στο ξύλο και σε συνθέσεις που διακρίνονται από την ισορροπημένη συνύπαρξη των οριζόντιων και κατακόρυφων αξόνων. Από το 1985 προχωρά σε έρευνες για την αξιοποίηση του χώρου, δημιουργώντας συνθέσεις από βαμμένα φύλλα χάλυβα, που εκτείνονται πλάγια ή κατακόρυφα και αναπαράγουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, μορφές του φυσικού κόσμου.

Τίτλος έργου: Γένεση 
Θέση: Εθνική Γλυπτοθήκη – Πάρκο Γουδή (7ο Δημοτικό Διαμέρισμα)
Έτος Κατασκευής: 1985 
Υλικό Κατασκευής: Ορείχαλκος 
Καλλιτέχνης: Δημήτρης Κωνσταντίνου 

Αφαιρετική σύνθεση διαστάσεων που εδράζεται σε βάθρο.

Ο Δημήτρης Κωνσταντίνου γεννήθηκε στην Κύπρο το 1924, και σπούδασε στην Αλεξάνδρεια. Η ενασχόληση του Δημήτρη Κωνσταντίνου με την αναπαράσταση της ανθρώπινης μορφής υπήρξε σύντομη και βασίστηκε στην εξπρεσιονιστική παραμόρφωση, για να εκφράσει τη διαμαρτυρία του στα δραματικά γεγονότα της Κύπρου. Η εισαγωγή του στοιχείου της κίνησης στο γλυπτικό του έργο αποτέλεσε έναν από τους βασικούς προβληματισμούς του. Από το 1970 περίπου άρχισε να χρησιμοποιεί αρθρωτά γεωμετρικά στοιχεία και να δημιουργεί γλυπτικές κατασκευές, στις οποίες ο θεατής συμμετέχει στον μετασχηματισμό της πλαστικής εικόνας με την αφή, ενώ στη συνέχεια το ενδιαφέρον του εντοπίστηκε στο συνδυασμό και την ανάπτυξη γεωμετρικών σχημάτων, καθώς και στην εκμετάλλευση του κενού για την ανάδειξη των συνθέσεών του. Ο ρυθμός, η λιτότητα, η αρμονική ανάπτυξη των όγκων, η πλαστική αίσθηση και η τεκτονική δομή είναι χαρακτηριστικά που διατρέχουν το έργο του στο σύνολό του.

Τίτλος έργου: Κεφάλια Κίτρινα 
Θέση: Εθνική Γλυπτοθήκη – Πάρκο Γουδή
Έτος Κατασκευής: 1994 
Υλικό Κατασκευής: Αλουμίνιο – Σίδερο 
Καλλιτέχνης: Γιάννης Γαίτης 

Ο Γιάννης Γαίτης σπούδασε αρχικά στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και το 1949 συμμετείχε, με τον Αλέκο Κοντόπουλο και άλλους καλλιτέχνες που είχαν στραφεί στις αφηρημένες τάσεις, στην ίδρυση της ομάδας “Οι Ακραίοι”. Το 1954 πήγε στο Παρίσι, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην εκεί Σχολή Καλών Τεχνών και στην ακαδημία Grande Chaumiere. Εργαζόμενος τόσο το Παρίσι όσο και στην Αθήνα και έχοντας ξεκινήσει την εκθεσιακή του δραστηριότητα το 1944 με μία ατομική έκθεση στο εργαστήριό του και στη συνέχεια στον Παρνασσό, εξακολούθησε να παρουσιάζει ατομικά το έργο του σε παρισινές και αθηναϊκές γκαλερί, καθώς και σε χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, ενώ το 1984, μία εβδομάδα πριν το θάνατό του, εγκαινιάστηκε μεγάλη αναδρομική στην Εθνική Πινακοθήκη. Πολυάριθμες υπήρξαν και οι συμμετοχές του σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το έργο του παρουσιάστηκε επίσης σε μεταθανάτιες εκθέσεις, μεταξύ των οποίων η αναδρομική το 1994 στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ασχολούμενος κυρίως με τη ζωγραφική και, σε πιο περιορισμένη κλίμακα, με τη γλυπτική και τη χαρακτική, ξεκίνησε από πορτρέτα, για να προχωρήσει σύντομα σε αφηρημένες εξπρεσιονιστικές και σουρεαλιστικές συνθέσεις, κυβιστικές και γεωμετρικές δημιουργίες και, παράλληλα, αφηρημένες συνθέσεις γλυπτικής από γύψο, αντίστοιχες με της ζωγραφικής του. Για ένα διάστημα οι δημιουργίες του συντίθενται από έντομα, ανθρωπάκια, πουλιά και φυτά, που υποδηλώνουν ένα παράλογο κόσμο. Λίγο μετά τα μέσα της δεκαετίας του ΄60 άρχισε να διαμορφώνει το γνωστό ανθρωπάκι, που επαναλαμβάνεται αρχικά γύρω από μια κεντρική παράσταση, για να σχηματοποιηθεί και να τυποποιηθεί στη συνέχεια, αποτελώντας, επαναλαμβανόμενο σε διάφορες παραλλαγές, ένα σύμβολο και ένα μέσο ειρωνείας και κοινωνικής κριτικής. Με επίκεντρο το ανθρωπάκι αυτό δημιούργησε επίσης κατασκευές, υπερμεγέθεις γλυπτικές συνθέσεις, περιβάλλοντα και χάπενινγκς, ενώ το μετέφερε και σε ρούχα, υφάσματα και παιχνίδια.

Τίτλος έργου: Παλμός 
Θέση: Αύλειος χώρος Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Λ. Βασιλέως Κωνσταντίνου 48
Έτος Κατασκευής: 1974 
Υλικό Κατασκευής: Πολυεστερικές ρητίνες PLMS 
Καλλιτέχνης: Δημήτρης Αρμακόλας 

Η ανθρώπινη μορφή είναι η θεματική αφετηρία του έργου. Το γεωμετρικό λεξιλόγιο και τα αφηρημένα στοιχεία όμως είναι αυτά που δίνουν τον τόνο. Κάθετα και διαγώνια στοιχεία, σκληρές και μαλακές επιφάνειες, ενεργητικά και παθητικά στοιχεία αποτελούν την μορφολογία του γλυπτού. Η μορφή φαίνεται να αναδύεται αποσπασματικά από το υλικό, κάτι που δίνει δραματικό χαρακτήρα στο έργο. Το γυναικείο σώμα αποδίδεται ιδεαλιστικά, τονίζεται από τα ρούχα με τις χαρακτηριστικές πτυχώσεις και φαίνεται σαν να αγωνίζεται να λυτρωθεί.Γιορτάζοντας το 2008 την πεντηκοστή επέτειο από την ίδρυσή του, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών πραγματοποίησε σειρά σημαντικών εκδηλώσεων, μεταξύ αυτών και η έκθεση γλυπτικής του Δημήτρη Αρμακόλα, με τον χαρακτηριστικό τίτλο “Μορφή και Ύλη”. Εκεί παρουσιάστηκαν εννέα περίοπτα μεγάλα γλυπτά, έξη σε ορείχαλκο και τρία σε συνθετικό υλικό, τα οποία τοποθετήθηκαν στην είσοδο και στο αίθριο του κτηρίου. Σε όλα τα έργα είναι έκδηλο το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη στο ανθρώπινο σώμα, στην πλαστικότητα, στην κίνηση και στη δυναμική του. Αλλά ταυτόχρονα ενδιαφέρεται για την πνοή που εμψυχώνει το σώμα, που το φορτίζει με το εσωτερικό φως, εκείνο που εκπέμπεται από την ανθρώπινη μορφή. Στις γλυπτικές συνθέσεις επιτυγχάνει πολυμορφία στην υφή της γλυπτής επιφάνειας, αντιπαράθεση αλλά και συνδιαλλαγή λείων και τραχέων επιφανειών, αντίστιξη και ισορροπία όγκων και δυναμικών τάσεων. Στα έργα του υπάρχει ένας ιδιότυπος αισθησιασμός, εκφρασμένος με την προβολή του γυμνού καλλίγραμμου γυναικείου ή ανδρικού σώματος που το διακόπτουν με βιαιότητα σκληρά στοιχεία, άμορφοι όγκοι ή καλλίγραμμα πτυχωτά οθόνια. Το ανθρώπινο σώμα εικονίζεται με ακρίβεια περιγραφική αλλά αποσπασματικά, ως έκφραση της πάλης της μορφής με το χαώδες κενό. Τα σώματα διακόπτονται καθιστώντας τον θεατή παρόντα στη διαδικασία της γένεσης της μορφής, παρέχοντάς του τη δυνατότητα της συμμετοχής του στην ολοκλήρωση της εικόνας. Ο ερωτισμός που εκπέμπουν οι στάσεις των έξοχα επεξεργασμένων ανθρώπινων μορφών εξιδανικεύεται από την αισθητική ωραιότητα που αντανακλά καταστάσεις εσωτερικής πληρότητας.

Τίτλος έργου: Μνημείο Εθνικής Συμφιλίωσης 
Θέση: Πλατεία Κλαυθμώνος
Έτος κατασκευής: 1987 
Υλικό κατασκευής: Ορείχαλκος 
Καλλιτέχνης: Βασίλης Δωρόπουλος 

Το γλυπτό σύμπλεγμα «Εθνική Συμφιλίωση» βρίσκεται στο κέντρο περίπου της πλατείας Κλαυθμώνος. Φιλοτεχνήθηκε από τον ιμπρεσιονιστή γλύπτη Βασίλη Δωρόπουλο. Είναι ένα ιδιαίτερα ευμέγεθες μνημείο, το οποίο απεικονίζει τρεις ανθρωπόμορφες φιγούρες να εναγκαλίζονται, σε ένδειξη συμφιλίωσης. Οι τρεις ανθρώπινες μορφές, καθεμία από τις οποίες έχει οχτώ μέτρα ύψος, υψώνει το χέρι της προς την άλλη και τα τρία χέρια ενώνονται ψηλά. Με αυτόν τον τρόπο ο καλλιτέχνης θέλει να αναδείξει όχι μόνο την σύμπνοια και την ομόνοια (μέσω της ένωσης των χεριών), αλλά και την τάση για κάτι υψηλότερο, ανώτερο, ιδανικότερο (μέσω της κατεύθυνσης των χεριών προς τα ψηλά, προς τον ουρανό). Το 1989 με αφορμή τα αποκαλυπτήρια του γλυπτού, η Κλαυθμώνος μετονομάζεται επίσημα σε Πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης. Η γλυπτική σύνθεση συνδέθηκε χρονικά με την ψήφιση του νόμου 1863/1989, που έθετε επίσημα τέλος στον εμφύλιο πόλεμο. Ήταν μια ενωτική κίνηση για να τονιστεί και να δοθεί το μήνυμα από το κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας, της έμπρακτης εθνικής συμφιλίωσης.

Τίτλος έργου: Θησέας (Fontana Thesee) 
Θέση: Πλατεία Κοτζιά
Έτος Κατασκευής: Άγνωστο 
Υλικό Κατασκευής: Ορείχαλκος 
Καλλιτέχνης: Σοφία Βάρη – Μποτέρο 

Γλυπτική σύνθεση της Σοφίας Βάρη με την ονομασία «Θησέας» που δωρήθηκε στο Δήμο Αθηναίων. Ασύμμετροι όγκοι, με ευθείες και κυρίαρχες καμπύλες γραμμές, σε μια καθαρά αφηρημένη σύνθεση. Πρόκειται για ένα αφηρημένο γεωμετρικό γλυπτό, με ασύμμετρους όγκους και καμπύλες τοποθετημένο στο κέντρο ενός σιντριβανιού. Το όνομα του μυθικού ιδρυτή της πόλης στην σύνθεση ταυτίζεται φυσικά με το δημαρχείο που το αντικρίζει απέναντί του.

Τίτλος έργου: Συνάντηση Ιδεών 
Θέση: Κηπάριον μεταξύ της Λεωφ. Βασ. Κωνσταντίνου και των οδών Ριζάρη, Ναϊάδων και Σπ. Μερκούρη
Έτος Κατασκευής: 1974 
Υλικό Κατασκευής: Μάρμαρο 
Καλλιτέχνης: Γιώργος Καλακαλλάς 

Το γλυπτό εδράζεται σε χαμηλό βάθρο από μάρμαρο, Στην αριστερή πλευρά του γλυπτού, η υπογραφή του καλλιτέχνη: «Γ. ΚΑΛΑΚΑΛΛΑΣ 1974». Στην πρόσοψη του βάθρου υπήρχε ένθετη μεταλλική πινακίδα με την επιγραφή: «ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΛΑΚΑΛΛΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΙΔΕΩΝ ΑΘΗΝΑ 1988». Η ημερομηνία που αναφέρεται στην επιγραφή είναι το έτος αγοράς του γλυπτού από το Δήμο Αθηναίων.

Τίτλος: Σήματα Δομών 
Θέση: Πλατεία Βραζιλίας (οδός Μιχαλακοπούλου), Ιλίσια 
Έτος Κατασκευής: Αχρονολόγητο 
Υλικό Κατασκευής: Ορείχαλκος 
Καλλιτέχνης: Κλέαρχος Λουκόπουλος 

Πρόκειται για μία αφηρημένη γλυπτική σύνθεση γεωμετρικών μορφών. Ο γλύπτης έχει τοποθετήσει τους γεωμετρικούς όγκους τον έναν πάνω στον άλλον, δημιουργώντας έτσι ένα έργο που θυμίζει την σηματοδότηση δρόμων και οδών. Το γλυπτό τοποθετήθηκε στην πλατεία το 1995.

Τίτλος: Μνημείο Έλληνα Δασκάλου 
Θέση: Πλατεία Μαδρίτης (οδός Μιχαλακοπούλου, πίσω από το ξενοδοχείο «Χίλτον»), Ιλίσια 
Έτος Κατασκευής: 2000 
Υλικό Κατασκευής: Ορείχαλκος 
Καλλιτέχνης: Θεόδωρος Παπαγιάννης 

Το θέμα της μνημειακής αυτής σύνθεσης είναι ο δάσκαλος εν ώρα διδασκαλίας. Πρόκειται για μία κατασκευή που αναπαριστά σε μικρογραφία μία σχολική τάξη. Τέσσερεις μαθητές, ο ένας δίπλα στον άλλον, κοιτάζουν με προσοχή, απέναντί τους, τον δάσκαλο. Ο δάσκαλος, από την άλλη, αποδίδεται από τον γλύπτη όρθιος, με παρουσία επιβλητική και υψωμένο το δεξί του χέρι, κατευθύνοντας το βλέμμα των μαθητών στα λόγια που είναι χαραγμένα στον πίνακα:

«Κλεῖσε μέσα ’ς τήν ψυχή σου τήν Ἑλλάδα,
καί θά αἰσθανθῇς μέσα σου να λαχταρίζῃ
κάθε εἶδος μεγαλείου.»
Διονύσιος Σολωμός

Η εν λόγω σύνθεση βρίσκεται πάνω σε ένα μεγάλο βάθρο, στο οποίο οδηγούν τέσσερα σκαλοπάτια. Στην πρόσθια όψη του πίνακα, κάτω αριστερά, υπάρχει μία ένθετη πλάκα με τα ακόλουθα: «ΜΝΗΜΕΙΟ ΕΛΛΗΝΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥ / ΙΔΕΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ / ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΔΟΥΚΑ / 30 – 1 – 2000». Στην αριστερή πλευρά του πίνακα αναγράφονται τα εξής: «ΣΤΗΘΗΚΕ ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΒΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ». Ενώ, στην δεξιά πλευρά υπάρχει η υπογραφή του καλλιτέχνη: «Γλύπτης Θεόδ. Παπαγιάννης».

Το μνημείο έχει φιλοτεχνηθεί προς τιμήν του Έλληνα δασκάλου.