Γκαλερί και Εκπαίδευση

Η γκαλερί ως περιβάλλον μη τυπικής εκπαίδευσης

Τις τελευταίες δεκαετίες, τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και στη χώρα μας, διάφορες εκπαιδευτικές δράσεις (εκπαιδευτικά προγράμματα, διαλέξεις, παρουσιάσεις, κ.λπ.) λαμβάνουν χώρα σε μουσειακούς χώρους, καλύπτοντας ένα πλήθος θεματικών που σχετίζονται με τις συλλογές τους. Η ανάπτυξη της μουσειολογίας και συναφών ειδικοτήτων αλλά και η γενικότερη εξωστρέφεια των φορέων πολιτισμού οδηγεί στον εμπλουτισμό των δράσεων με στόχο τη συνεχή διεύρυνση του απευθυνόμενου κοινού, την καλλιέργειά του σε επιμέρους θέματα και παράλληλα την ψυχαγωγία του.

Μπορούν, όμως, εμπορικοί χώροι, όπως οι ιδιωτικές γκαλερί, να αποτελέσουν αντίστοιχα περιβάλλοντα, αφού δεν διαφέρουν συχνά από αυτούς μιας έκθεσης ενός μουσείου τέχνης; Οι όροι  “gallery education” και “gallery learning” χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ένα πεδίο που στοχεύει στη διεύρυνση της πρόσβασης στις εικαστικές τέχνες.

Οι γκαλερί είναι κοινωνικοί χώροι που μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες ενός ευρέος φάσματος ακροατηρίων. Η εκπαίδευση σε μια γκαλερί μπορεί να λειτουργήσει με επισκέπτες της γκαλερί και με συγκεκριμένες ομάδες ακροατηρίων, όπως οικογένειες, άτομα με αναπηρία, νέους, άτομα τρίτης ηλικίας και με το ευρύτερο κοινό. Επιδιώκει να ενθαρρύνει την πρόσβαση τόσο σε όσους είναι εξοικειωμένοι με τις εικαστικές τέχνες, όσο και σε νέους επισκέπτες.

Πολλά μουσεία τέχνης αλλά και ιδιωτικές πινακοθήκες σε όλο τον κόσμο έχουν τμήματα εκπαίδευσης και τρέχουν προγράμματα στο πλαίσιο των οποίων  συνεργάζονται με καλλιτέχνες, εκπαιδευτικούς και μουσειοπαιδαγωγούς. Μάλιστα, πολλές φορές αξιοποιούνται όχι μόνο οι χώροι της πινακοθήκης ή της γκαλερί, αλλά και εργαστήρια και στούντιο καλλιτεχνών ή και δημόσιοι χώροι, με στόχο η εκπαίδευση της γκαλερί να αναπτύσσεται ανταποκρινόμενη στις αλλαγές της πρακτικής της τέχνης, των αναγκών του κοινού και της επίσημης και άτυπης εκπαίδευσης.

Τέχνη σημαίνει κίνηση

Μια μολυβιά, μια πινελιά πάνω στον καμβά, μια νότα, μια χεριά στον πηλό ή ένα σμίλεμα στην πέτρα, μπορεί να είναι, αλλά μπορεί και να … μην είναι ένα τυχαίο γεγονός! Αυτή η ενσυνείδητη επιλογή μιας εικαστικής ενέργειας σε αντίθεση με μια τυχαία κίνηση είναι που ορίζει το έργο τέχνης.

Ναι, έστω και αυτή η μία μόνο πινελιά, που είναι αποτέλεσμα της επιλογής, που είναι αποτέλεσμα της σκέψης ή του συναισθήματος, που είναι αποτέλεσμα μιας γνώσης ή μιας εμπειρίας, που είναι αποτέλεσμα της στάσης ζωής, που είναι αποτέλεσμα των βιωμάτων, των ανησυχιών, των προβληματισμών, των αναγκών, της χαράς και της λύπης μιας ανθρώπινης ψυχής… εντέλει, η αιτία της κίνησης του πνεύματος, της ψυχής και του σώματος… αυτό είναι το συστατικό της τέχνης.

Που σημαίνει ότι ακολουθώντας κάποιος την αντίστροφη πορεία ξεκινώντας από την πινελιά, αρκεί να φτάσει στην αρχική αιτία της κίνησης, για να επαναλάβει μέσα του την πορεία της δημιουργίας, να κατανοήσει το αποτέλεσμα, να το συν-τονίσει με τον δικό του πνευματικό και ψυχικό παλμό, τελικά να συν-κινηθεί! Κι αν τίποτα άλλο δεν είναι τέχνη, σίγουρα είναι συγκίνηση!

Και καθώς χρειάζομαι βοήθεια στα πρώτα χρόνια της ζωής μου για να μάθω να κινώ το σώμα μου, έτσι χρειάζομαι να μάθω και να κινώ το πνεύμα και την ψυχή μου. Όχι βέβαια με τρόπο μονοσήμαντο, αλλά περισσότερο διευκολυνόμενος προς το άνοιγμα αυτού του δρόμου, αποκτώντας δηλαδή τα εργαλεία που θα μου επιτρέψουν να καλλιεργήσω την ικανότητα του «συν-τονισμού», της «συν-κίνησης“.

Περιβάλλοντα μη τυπικής εκπαίδευσης

Τόσο η γνωστική, όσο και η συναισθηματική πρόοδος του ανθρώπου δεν εξαρτώνται μόνο από τα ερεθίσματα της τυπικής εκπαίδευσης που λαμβάνει κυρίως από το σχολικό περιβάλλον. Πολυαισθητηριακά ερεθίσματα μπορούν να προέρχονται από κάθε είδους περιβάλλοντα. Από θέατρα, κινηματογράφους, σύγχρονες αθλητικές εγκαταστάσεις μέχρι και μια απλή βόλτα στο δάσος ή στο πάρκο της γειτονιάς.

Το αστικό περιβάλλον μπορεί να είναι δυστυχώς φτωχότερο σε φυσικές ομορφιές, κρύβει όμως θύλακες πλείστων άλλων ερεθισμάτων, μεταξύ των οποίων και πολλών καλλιτεχνικών. Μουσεία κάθε είδους, ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, ακόμη και …γκαλερί λειτουργούν ως νησίδες άτυπης και μη τυπική εκπαίδευσης.

Η «άτυπη εκπαίδευση» είναι η διά βίου διαδικασία από την οποία το άτομο αποκτά και συσσωρεύει γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και αντιλήψεις από τις καθημερινές εμπειρίες και την έκθεση στο περιβάλλον, στο σπίτι, στην εργασία, στο παιχνίδι, από το παράδειγμα και τις στάσεις της οικογένειας και των φίλων, τα ταξίδια, την ανάγνωση εφημερίδων και βιβλίων ή από τα ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο.

Με τον όρο «μη-τυπική εκπαίδευση» εννοούμε κάθε οργανωμένη, συστηματική εκπαιδευτική δραστηριότητα, που υλοποιείται όμως εκτός του πλαισίου του τυπικού συστήματος (π.χ. του σχολείου), προκειμένου να παράσχει επιλεγμένους τύπους μάθησης σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, ενηλίκους αλλά και παιδιά.[1]